ibrahim hakkı hazretlerinin yüz hatlarından kişilik analizi :
ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI MARİFETNAME
VÜCÜT YAPISI KARAKTERE TESİR EDER
Kim ki boyudur tavîl —
Sâde dil olur cemil. (Boyu uzun olanların kalbi saf ve temiz olur).
Kim ki boyu dir kasir —
Hilesi vardır kesir. (Kısa boylu olanların hileleri, aldatmaları çoktur).
Kim ki vasat boyludur —
Âkil ve hoş huyludur. (Orta boylu olanlar akıllı ve hoş huylu olurlar).
Kim ki saçı sert olur —
Akılla cüret bulur. (Sert saçlı olan akılla atılganlığı bulur).
Kim ki saçı nerm olur —
Ebleh ve bî şerm olur. (Saçı yumuşak olan sâf ve utanması az olur).
Kim ki saçı sarıdır —
Kibr-ü gazab kâridir. (Saçı sarı olanın işi, kibirlenme ve kızgınlıktır).
Kim ki saçıdır kara —
Sabrı var anı ara. (Siyah saçlı olan sabırlıdır, onu ara).
Kumral ise saç güzel — Sahibidir bî bedel. (Kumral saç güzeldir, sahibi bedelsizdir).
Saçı az olan latîf —
Oldu arif ve zarif. (Saçı az olan, lûtufkâr, bilgiç ve nazik olur).
Saçı çok olsa zenin —
Fehmi az olur anın. (Saçı çok olan kadının, anlayışı az olur).
Başı küçük aklı az —
Olsa ona deme raz. (Başı küçük olanın aklı azdır, gizli şeyin varsa ona söyleme)
Yassı ise fark-ı ser —
Sahibi çekmez keder. (Başının tepesi yassı olan keder (üzüntü) çekmez).
Cild-i seri berk olan —
Hayreder, etmez ziyan. (Başının derisi ince olan, hayır yapar, zarar vermez).
Akraâ olma yakın —
Bed huy olur pek sakın. (Kel adama yaklaşma, kötü huylu olur, ondan sakın).
Cebhesi dayyık olanın —
Dayk olur hülku anın. (Alnı dar olanın içi de dar, sıkıntılı olur.
Yumru olursa cebin —
Sahibi zişt ve gabin. (Alnı yumru olan, çirkin ve kaim kafalı olur).
Cebhesi olan arız —
Bed huy olur çün marîz. (Alnı enli olan kötü huylu olur, çünkü hastadır).
Mu'tedil olsa cebin —
Sahibini bil emin. (Alnı normal olanı, emin (güvenilir) bil).
Cebhesi bî Çin olan —
Kâhil olur bi güman. (Alnı buruşuksuz olan, şüphesiz tembel olur.
Cebhesi uzundur fehîm —
Az ise olmuş kerîm. (Alnı uzun olan anlayışlı, az ise cömert olur).
Kaş arası Çin olan — Ğam yüküdür ol heman. (Kaşlarının arası buruşuk olan, üzüntü yükünü taşır.
Üzni kebir olsa bol — Câhil ve kâhildir ol. (Kulağı çok büyük olan, bilgisiz ve tembel olur).
154
Üzni küçük uğrudur —
Evsat olan doğrudur. (Küçük kulaklı eğri, orta (normal) kulaklı doğru olur).
İnce olan kaş ucu — Fitnedir işi gücü.
(Kaşının ucu ince olanın, işi gücü fitnedir 'karıştırmak').
Kaşta çok olan kılı — Mükesser olur gussalı.
(Kaşının kılları çok olanın, üzüntüleri de çok olur).
Kaşı açık doğrudur — Çatma ise uğrudur.
(Kaşı açık olan doğrudur, çatma olan eğridir)
İnce kaş olur cemil — Kibre tavîli delil.
(ince kaşlı güzel olur, uzunu ise kibirli olmanın delilidir).
Kaşı mukavves olan — Dilber olur her zeman.
(Kaşı yay gibi olan, her zaman güzel olur).
Göz çukur olsa kalil — Olmuş o kibre delil.
(Göz az çukur (aralığı az) olursa, o, kibirli olmaya delildir).
Çeşmi siyehtir mutV — Çeşmi kızıldır şeci'.
(Siyah gözlüler itaatli, kızıl gözlüler cesur olur).
Gözleri göktir lebib — Leyk ela gözlü edîb.
(Gök gözlü olan zeki, ela gözlü olan edepli, terbiyeli olur).
Çeşmi küçüktür hafif — Çeşmi büyüktür zarif.
(Küçük gözlü hafif, büyük gözlü zarif, narin olur).
Didesi yumru hasut — Evsat olandır vedût.
(Gözü yumru olan, kıskanç, orta olan dost olur).
Çeşmi kıpık oldu şeyn — Bakışı süst oldu ziyn.
(Yarı kapalı göz (göz kırpmak) ayıp, bakışı miskince (yorgunca) olur).
Ad vere olma yakın — Sık bakan olmaz emin.
(Köre yakın olma, sık bakan, emniyetli olmaz).
Şaşıya etme nazar — Kim sana eğri bakar.
(Gözü şaşı adama bakma, çünkü o sana eğri bakar).
Çeşmi güleçtir güzel — Kirbiği sık bî bedel.
(Güleş gözlü olan güzeldir, kirpiği sık olan bedelsizdir).
Vechi büyüktür alıl — Kibre küçüktür delil.
(Büyük yüzlü olan illetlidir, küçük yüz ise kibirlenmeye delüdir).
Vechi eriktir muhîl — Etli olandır sakil.
(ince yüzlü sevimli, kaim yüzlü hor (sevimsiz) olur).
Vechi pek uzun olan — Lâf ile söyler yalan.
(Uzun yüzlü olanlar yalancı olurlar).
Kim ki turştur yüzü— Teih olur ekser sözü.
(Ekşi yüzlü, somurtkan olanların, sözlerinin çoğu acı olur).
Vechi müdevver gerek — Bedirden enver gerek.
(Yuvarlak yüzlüler Ay'dan daha nurlu olur).
Çok mütebessim olur — Anı gören kâm olur.
(Böyleleri çok güleş olur, onu gören muradını alır).
Benzi kızıldır edib — Esmer olandır lebib.
(Benzi kızıl olan terbiyeli, esmer olan da zeki olur).
Benzi sarıdır aül — Esvede mail muhil.
(Benzi sarı olan illetli, siyaha çalan da tevekkelli olur).
Gözlen gök eşkar ak — Olsa andan ol İrak.
(Gök ve kızıl ak gözlü olsa, ondan uzak dur).
Levni olan mu'tedil — Hem ağ olur hem kızıl.
(Rengi normal olan, hem beyaz hem kızıl olur).
Enf eğer olsa dırâz — Sahibidir fehmi az.
(Burnu uzun olanın idraki (anlayışı) az olur).
Enf eğer olsa kasır — Havf olur anda kesir.
(Kısa burunlu olanlar, fazla korkak olur).
Enf ucu ger olsa top — Sahibi olur turûb.
(Burun ucu top olan turub (neşeli) olur).
Enf ucu ağza yakın — Olan adamdan sakın.
(Burun ucu ağzına yakın olan adamdan sakın).
Sakbe-ı eneb olsa bol — Kibir ve hasad dolmuş ol.
(Burun delikleri geniş olanın içi kibir ve kıskançlıkla doludur).
Olsa kılıklı kanad — Cem' ola kahr-ü inâd.
(Burun kanatları dar olan kişide, küsme ve inad toplanmıştır).
Enfi kim olsa arız — Şehvet iledir marîz.
(Kimin burnu enli ise o, şehvet hastalığına tutuktur).
Enfi o kim eğridir — Himmet anın fikridir.
(Burnu eğri olanın düşüncesi, işi başarıya vardırmaktır).
Ağzı küçüktür güzel — Lâkin olur pür vecel.
(Küçük ağızlı güzel ve fakat çok korkak olur).
Ağzı büyüktür şeci' — Eğri olandır şeni'.
(Büyük ağızlı cesur, eğri ağızlı kötü olur).
Ağzı gibidir zenın — Hey'et-i bıdî anın.
(Kadının tenasül âletinin şekli, ağzı gibidir).
Ğunneli söz olsa ger — Kibirden oldur haber.
(Genizden söylenen sözler, kibirlenmeden olsa gerek).
Savt-ı dakik er kişi — Şehvet-i zendir işi.
(ince sesli erkeklerin işi, kadına şehvet duymaktır).
Er kişi sesli zenan — Ekseri söyler yalan.
(Erkek sesli kadınların çoğu yalan söyler).
Sözde kim olsa seri' — Fehmidir anın refi'.
(Çabuk konuşan, ince anlayışlıdır). M
Kim ki sesidir kaba — Himmeti var merhaba.
(Kaba sesli olanın himmeti, gayreti var merhaba).
Sesi çatal olsa o can — Halka eder bed güman.
(Çatal sesli olan, halktan kötülük geleceğini sanır).
Handesi çok olsa ha — Umma sen ondan haya.
(Fazla gülenden haya (utanma), umma).
Yüz güleç ve söz leziz — Olsa o candır aziz.
(Yüzü güleş, sözü tatlı olan insan azizdir, sevilir).
Yufka ve ahmer dudak — Sahibi anlar sebak.
(Yufka ve kırmızı dudaklı olan dersi (söyleneni) iyi anlar).
Şiffe galiz olsa bil — Sahibi muğzıb sakil.
(Bil ki kalın dudaklının kızgınlığı ağırdır).
Dişleri iri olan — İşler ol ekser yaman.
(iri dişliler, çok defa yaman işler yapar).
Mutedil olan dişi — Sıdk-u safadır işi.
(Normal dişi olanların işi, hoş ve doğrudur).
Nükheti hoş olanın — Hülku de hoştur anın.
(Kokusu hoş olanın, huyu da güzeldir 'hoştur').
İnce zekanli harif — Aklı da anın hafif.
(Çene kemiği ince olanın, aklı da hafif olur). I
Ger zekan enli olur — Sahibi gılzat bulur.
(Enli çenenin sahibi kaba olur).
Mutedil olsa zekan — Âkil olur hem hasan.
(Çenesi normal olan akıllı ve güzel olur).
Lihye tavil olsa ger — Sahibidir bı hüner.
(Uzun sakallı kişi hüner siz olur).
Lihyesi sıktır sakil — Sohbeti eyler tavîl.
(Sık sakallı kişi kabadır; sohbetini de (konuşmasını da) uzatır).
Riş siyah ve katıl — Oldu zekâye delil.
Siyah ve az sakallı olmak zekâya delildir).
Köse ki hiç rişi yok — Anın olur mekri çok.
(Hiç kılı olmayan köse adamın hilesi çok olur).
Olsa değirmi sakal — Sahibidir pür kemâl.
(Sakalı değirmi olanın kemâli de çoktur).
Olsa kafası arız — Humkiledir ol marîz.
(Enît kafalı olan, ahmaklık illetine tutuktur).
Boynu olan çok dıraz — Rüşdü anın olur az).
(Boynu çok uzun olanın, olgunluğu az olur).
İnce ki gerdan olur — Sahibi nâdân olur.
(Boynu ince olan, cahil olur).
Boynu galiz olsa ol — Rüz-ü şeb olur ekül.
(Boynu kalın olan, gece gündüz yiyici (obur) olur).
Boynu olursa kasır — Hilesi olur kesir.
(Boynu kısa olanın hilesi çok olur).
Boynu olan mû'tedil — Hayır iledir müştağil.
(Boynu normal olan kişinin işi iyilik yapmaktır).
Her yeri evsat olan — Dilber olur bi gülman.
(Her yeri orta (normal) olan, şüphesiz ki güzel olur).
Geri kalan beden organlarının şekil ve biçimlerini bildirir.
Omuzu sivri olan — Düzd (hırsız) olur işler yaman.
(Eğri omuzlu kişi, eğrilik olur işi).
Kısa omuz eblehin — Düşkün omuz esfehin.
(Kısa omuzlu sâf, düşük omuzlu zevke çok düşkün (aşağılık) olur).
Sâidi eğri kasır — Olsa olur şerir.
(Baldırı eğri ve kısa olan şirret (doğuşken) olur).
Ger küçük oldusa el — Bî bedel olur güzel.
(Eller küçük olursa değerli ve güzel olur).
Isbı-î olan uzun — Ehl-i hüner zü fünûn.
(Parmakları uzun olan hünerli ve ma'rifetli olur).
tsbı-î yumuşak olan — Zirek olur- bî güman.
(Parmakları yumuşak olan, şüphesiz zeki olur).
Züfrü arız olmasa — Sevanı subh-ü mesâ.
(Tırnağı enli olmayanı, gece gündüz sev).
Tırnağı yumru çizik — Olsa o bilmez yazık.
(Tırnağı yassı ve düz olsa, olur desti (el) uz). N
Sadrı çıkık olanın — Hülku da beddir anın.
(Göğüsü çıkık olanın huyu, tabiatı da kötü olur).
Sadrı eğer olsa dar — Gam yer o leyl-ü nahar.
(Göğüsü dar olan, gece gündüz üzüntü duyar).
Sine arız olsa — Gönlü hiç olmaz melül.
(Göğüsü enli olanın gönlü, hiç üzüntülü olmaz).
Sadır ve omuzdaki kıl — Cür'ete olmuş delil.
(Göğüs ve omuzdaki kıl atılganlığın delilidir).
Sedy-i zen olsa keb'ır — Şehveti oldur kefil
(Memeleri büyük olan kadının şehveti çok olur
Sedy-i ger olsa tavîl — Anda lebendir katil,
(Memesi uzun olan kadının südü az olur).
Sedy-i zen olsa sağır — Şir olur anda kesir.
(Memeleri küçük olan kadının südü çok olur).
Sütlü memeli velüd — Zevcinedir ol vedüd.
(Memeleri sütlü ve doğurucu kadının sevgisi kocasınadır).
Mû'tedil olsa meme — Zevci hem anı eme.
(Kadının memesi normal olursa kocası onu emer).
Lahmi mülayim olan — Tende olur lutf-ü can.
(Yumuşak etli olan tende cana yakınlık olur).
Lahmi olan hoş latîf — Oldu arîf ve zarif.
(Hoş ve lâtif etli olan ince ve nazik olur).
Lahmi olan pek katı — Oldu kavi gılzatı.
(Eti çok katı olanın kabalığı da kuvvetli olur).
Arkası yassı kişi — Oldu sefahat işi.
(Sırtı yassı olan kişinin işi sefahat (zevke düşkün) olur).
Zahrı arız olanın — Kuvveti çoktur anın.
(Sırtı enli olanın kuvveti çok olur).
Ger beli ince olur — Şekli yerince olur.
(ince belli olanın şekli çok güzel olur).
Arkada bittiyse kıl — Şehvete olmuş delil.
(Sırtı kıllı olan, şehvetli olur).
Batni büyüktür gabi — Bottu küçük çelebi.
(Karrnı büyük olan az kavrayışlı, küçük olan da titiz olur).
Batni büyük hem kasır — Bed huy olur pek asır.
(Karnı büyük ve kısa olanın huyu kötü ve pek çetin olur).
Ânede bitmezse kıl — Vahşî olur tabî bil.
(Kasığı kılsız olanın huyu vahşî (yabanî) olur).
Uyluğu enli olan — Tembel olur bî güman.
(Uyluğu enli olanın tembel olduğu şüphesizdir).
Âleti olan sağîr — Oldu reşid ve habîr.
(Âleti küçük olan, olgun ve bilici olur).
Âleti olan tavîl — Humkuna olmuş delil.
(Âletinin uzun oluşu, kişinin ahmaklığına delildir).
Ger zeker olsa azîm — Malikidir pek leîm,
(Tenasül âleti büyük olan erkek, çok alçak, pinti huylu olur).
Olsa büyük husyeteyn — Hamilidir pehlivan.
(Yumurta torbası büyük olan erkek pehlivan olur).
Bıdı' ger olsa sağır — Sahibe sidir hatır.
(Tenasül âleti küçük olan kadının hatırı sayılır, beğenilir).
Olsa mülehhem kebir — Şehvet-i zendir kesir.
(Tenasül âleti etli ve büyük olan kadın, çok şehvetli olur).
Fahzi olan pek tavil — Şehveti olur kalil.
(Bacağı çok uzun olanın şehveti az olur).
A'reç olan bir kıçı — Kibr-ü hasattır işi.
(Bir kıçı topal olanın işi gücü kibirlenme ve kıskançlıktır).
Rükbesi olan büyük — Yüklenir o hayli yük.
(Dizi büyük olan epey yük yüklenir).
Sakı galiz olanın — Olmaya lütfü anın.
(Baldırı kalın olanın lûtfu, merhameti olmaz).
Ka'bi mulahham zeni — Şiveli adet anı.
(Ökçesi etli olan kadını, güzel huylu say). ,
Ökçesi yufka olan — Dilber olur bî güman.
Ökçesi yufka olan kadın, şüphesiz güzel olur).
Ökçesi kalın o merd — Oldu şecaatte fert.
(Ökçesi kalın olan erkek, cesur ve atılgan olur).
Ayağı enli kişi — Cevr-ü cefâdır işi.
(Ayağı enli olan kişinin işi, zahmet ve işkencedir).
Ger uzun olursa pa — Sahibidir pür haya.
(Ayağı uzun olanın hayası (utangaçlığı) çok olur).
tsbai olan uzun — Fehm iledir pür fünûn.
(Uzun parmaklıların anlayışı, fenleri (kavrayışı) çok olur).
Hatvası dar olanın — Cünbişi hoştur anın.
(Kısa adım atanların yürüyüş ve hareketleri hoş olur).
Çünkü hır âmân olur — Akıl ana hayran olur.
(Çünkü sallanarak yapılan yürüyüşe akıl hayran olur).
Âdâmı öldürür o reftârı — Mürdi ihya eder o güftârı.
(O türlü yürüyüşü adamı öldürür, o konuşması ölüyü canlandırır).
Hüsn-i zenâne delil — Otuz iki resm bil. (Kadının güzelliğini belirten 32 resim olduğunu bil). Dört yeri lâzım
siyah — Sâç-ü kaş, kirpik, göz ah. (Dört yeri siyah olması lâzım, saçı, kaşı ve âh kirpikleri).
160
Dört yeri ak olan zeyn — Levn-ü diş-ü zufr-ü ayın.
(Kadının dört yeri beyaz ola, teni, diş, tırnak ve gözü).
Dört yeri lâzım kızıl — Hadd-ü leb-ü üsse, dil.
(Dört yerinin kırmızı olması lâzım : Yanak, dudak, diş eti ve dil).
Dört yeri vâsi' gerek — Kaş-u göz, sine, göbek.
(Dört yeri geniş olmalı: Kaş, göz, göğüsf ve göbek).
Dört yeri dayk ola derç — Enf-ü simâh, ibt ve ferç.
(Dört yeri dar olmalı: Burun, kulak, koltukaltı ve tenasül âleti).
Dördü kebir ola niyz — Sedy-ü serin bıd' ve diz.
(Dördü büyük olmalı: Meme, baş, tenasül âleti ve dizi).
Dördü küçük olmalı — Enf, ağız, ayak ve eli.
(Dördü küçük olmalı: Burun, ağız, ayak ve eli).
Savt, beli ince hem — Şekli de bir nice hem.
(Hem beli, sesi ince ve hem de şekli nice olmalı).
Lahmi semin-u tarîy olmalı kıldan beri.
(Vücudu hem tavlı ve yumuşak ve hem de kılsız olmalı).
Böyle kıyafetli ten — Olsa güzeldir o zen.
(Bu şekildeki bir tenin sahibi olan kadın güzeldir).
Böyle ki zen hûb olur — Hülkı de mahbub olur.
(Böyle olan bir kadın hem güzel, hem de huyu sevimli olur).
(Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi'den Şiir Güldestesi
HAZIRLAYAN MUSTAFA ÇETİN BAYDAR )