Yeniçeri Ocağı

[papuleoo]

Osmanlı Devleti'nde merkez ordusu olarak bilinen ordudur.

Kapıkulu Ocağı'nın, Kapıkulu Piyadelerine bağlı olan Yeniçeri ocağı temelleri Orhan Bey tarafından atılsada 1.Murat zamanında Vezirazam Candarlı Halil Hayrettin Paşa tarafından kurulmuştur. Yeniçeri Ocağı 3 ayda bir Ulufe denilen maaş, padişah tahta çıktığında Cülüs Bahşişi, sefere çıktığında ise Sefer Bahşişi alırlardı. Ocağın askeri ihtiyacı Pencik Sistemi ( savaşta esir alınan Hristiyan çocukların beşte birinin devlet hizmetine alınmasıdır ) ve Devşirme Sistemi ( Osmanlı Devletinin asker ve yönetici ihtiyacını karşılamak için uygulanan sistemdir ) ile karşılanmış. Bu sistemde yetişenler önce Acemi Ocağına daha sonra başarılarına göre Yeniçeri ocağına alınırdı, yeniçeri ocağına alımlar sekiz yılda bir yapılırdı. Devşirme Sisteminden alınan çocukların;

- Ailesinin rızası olmasına
- Suç işlememiş olmasına
- Fiziksel kusurlarının olmamasına
- Ailenin tek çocuğu olmamasına dikkat edilirdi.
Devşirme Sistemi ile yetişen Sadrazamlar arasında Sokullu Mehmet Paşa ve Köprüler ailesini gösterebiliriz.

Yeniçeri Ocağının en büyük komutanı Yeniçeri Ağasıdır. Yeniçeri Ağası ihtiyaç duyulduğunda Divanı Hümayun toplantılarına katılırdı. Sefere çıktığında ise yerine Sekbanbaşı , Zağarcıbaşı, Ocak Kethüdası ve Muhzır Ağa bakardı. Asker sayısı önceleri 10-15 bin arasında olan Yeniçeri Ocağı, Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde 70.bine kadar yükselmiştir. Ocağın Görevleri arasında;

- İstanbul da çıkan yangınları söndürmek
- İstanbul da Asayiş ve güvenliği sağlamak
- Savaşlarda Hükümdarı korumak gibi görevleri vardı.

1.Murat'ın kurduğu Yeniçeri Ocağı, Osmanlı Devletinin kazandığı Niğbolu, Kosova Savaşları, Varna, Mohaç Meydan Savaşı, İstanbulun Fethi gibi sayısız savaşlar ve fetihlerde en çok fayda sağlayanlar arasında olmuşlardır.

İlk zamanlar kırk yaşına kadar evlenmeleri ve başka işlerde çalışmaları yasak olan yeniçeriler daha sonraki yıllarda bu sistemi yok saymış ve "Ocak, Devlet İçindir" anlayışı yerine "Devlet, Ocak İçindir" anlayışını savunmuşlardır.

Son zamanlarında devlete yarardan çok zarar yapan ocağın yaptığı isyanlar arasında;

- 2.Osman'ın ( Genç ) boğdurularak öldürülmesi
- Çınar Vakası olarak bilinen ve 33 devlet adamının asılması
- Kabakçı Mustafa İsyanından sonra 3.Selim'in tahtan indirilmesi ve Nizamı Cedid ordusunun ortadan kaldırması
- Sadrazam Alemdar Mustafa'nın evine yapılan baskın sonucu Alemdar'ın öldürülmesi vb birçok isyan çıkardılar.

Yeniçerilerin son zamanlardaki bu başı buyruk davranışları ve Cülüs Bahşişi almak için sık sık padişah değişiklikğini desteklemelerinden dolayı 1826 yılında 2.Mahmut tarafından kaldırılmış ve yerine Asakeri Mansure-i Muhammediye kurulmuştur.

 

[Tolstoyevski]

İlk zamanlarında devletin göz bebeği imiş. Tüm Avrupa 'ya korku saçan üst düzey profesyonel Ordu. Zaten ilk mesajda gerekli ayrıntılar verilmiş, bunlara ek olarak:

Yeniçeri Ocağı'nın disiplinini kaybetmesi ve ocak kaldırmasının birçok sebebi var. Devletin duraklamasıyla eski ekonomik gücünü kaybetsi, Çerilere ödenen altın ulufesine bakır, gümüş karıştırılması, bunlarla birlikte padişah değişimlerinde çerilere maaş ödediği için, haliyle sık padişah değişimini desteklemeleri gibi birçok ekonomik etken var.

Ancak en büyük neden, hangi padişah döneminde olduğunu tam hatırlamıyorum ama 17.yy dolaylarında değişmez kanun olarak "Yeniçeri Ocağına sadece profesyonel ve devşirmeler girer " kuralının çiğnenerek ocağa evli, barklı, ailesi olan, Türk yani devşirme olmayan, çocukluktan beri profesyonel askeri eğitim görmemiş kişilerin Yeniçeri Ocağına alınmayı başlaması; bunun sonucunda kaçınılmaz olarak ocak içi disiplinin bozulması. Adamlar da bir yerde haklı, çocukluktan beri aile nedir bilmemiş hep askerlikle ilgilenmişler, emekli olana dek evlenmeleri de yasak, e evli barklı işi gücü olan adamlar da girince, Denge Dengeoğlu'nun da tabiriyle "takım içi dengeler " altüst olmuş.


Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması da Alemdar Mustafa Paşa olayı gibi efsanevidir. 2.Mahmut, Ocaktakilerin hiç beklemediği anda, sabah namazı bitişinde kendi ordusunu toplamış ve Ocağın önünde beklemiş, uygun bir anda vermiş emri! Fırtınada yağan yağmur gibi top ve gülle yağmış ocağa. Tabi ocak da içindekiler de yerle bir olmuş. Bu olaya da "Hayırlı olay" demiş 2.Mahmut. Kaçınılmaz olan gecikmiş işi o bitirmiş böylelikle.