ORTADOĞU’NUN PAYLAŞILMASI
IRAK: San Remo Konferansı ile Musul dâhil Irak’ın İngiliz Mandasına girmesi kabul edilmiştir.
* İngiltere Suriye krallığından indirilen kral Faysalı yaptırdığı bir referandumla Irak Kralı seçtirmiştir.
* Ancak Irak’ta feodal bir yönetim oluşturmak isteyen İngiltere bu amacı milliyetçiler tarafından tepkiyle karşılanınca bu tutumundan vazgeçerek 1922 yılında Irakla bir antlaşma imzalamıştır.
* Bu antlaşma İngiltere’ye Irak'ın iç ve dış işlerinin idaresinde geniş yetkiler vermekteydi.
* Bu antlaşma Irak milliyetçilerinin baskısını hafifletmeyince, 14 Aralık 1927 de, Irak üzerindeki kontrolünü biraz daha gevşeten ikinci bir antlaşma yaptı.
* Nihayet 30 Haziran 1930 Antlaşması ile Irak'a tam bağımsızlık verdi.
* Ancak bu antlaşma ile İngiltere ile Irak dış politikada daima birbirlerine danışacaklar, bir saldırı halinde İngiltere Irak’a yardım edecek ve Irak ordusunu İngiltere yetiştirecekti.
SURİYE VE LÜBNAN: San Remo Konferansı Filistin'i Suriye'den ayrılması ve Suriye ve Lübnan Fransız mandasına verilmesi kabul edilmiştir.
* Ancak Suriye halkı manda yönetimini benimsemeyerek mücadeleye başlamış ve bu mücadele 1936’ya kadar devam etmiştir.
* Ancak Faşizmin iktidara geldiği İtalya’nın Akdeniz’deki tehdidi artınca Fransa 1936 Eylülünde Suriye ve 1936 Kasımında da Lübnan ile ittifak antlaşmaları yaparak her iki memleketten çekilmeyi kabul etti.
FİLİSTİN: İngiltere San Remo Konferans’ından sonra Filistin'in Suriye'den ayrılarak manda altına almıştır.
u Ancak Balfour Deklarasyonu’ndan sonra İngiltere’nin bölgede Yahudi Devleti’nin kurulmasını destekleyen bir tutum izlemesi günümüze kadar süren Filistin sorunu’nu ortaya çıkarmıştır.
Balfour Deklarasyonu, Lloyd George'un başbakanlığındaki İngiliz savaş kabinesinde dışişleri bakanı olan Althur Balfour'un girişimiyle başlatılan ve sonuçta Filistin'de bir Yahudi devletinin -İsrail- kurulmasıyla sonuçlanan girişimdir.
MISIR: İngiltere, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ve I. Dünya Savaşı sırasında Mısır üzerinde hakimiyet kurma çabası Mısır milliyetçilerinin muhalefetiyle karşılaşmıştır.
(d. 1857 - ö. 23 Ağustos 1927), Mısırlı siyaset ve devlet adamı.İngiltere'yi 1922'de Mısır'a bağımsızlık vermeye zorlayan milliyetçi harekette önemli rol oynamış, 1924'te kısa bir süre başbakanlık yapmıştır.
I. FUAD
asıl adı Ahmed Fuad Paşa (26 Mart 1868-28 Nisan 1936), İngiltere'den bağımsızlığını elde eden Mısır'ın ilk kralı (1922-1936). İngiltere'yle daha uygun koşullarda bir bağımsızlık antlaşması yapmaya ve aşırı milliyetçi Vafd Partisi'nin etkisini kırmaya çalışmıştır.
ARABİSTAN: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanan Vahhabi mezhebine bağlı olan Suud’lar I.Dünya Savaşı’ndan sonra Mekke şerifi Hüseyin ve oğlu Ali’yle mücadele ederek Arabistan’a egemen olmuşlardır..
YEMEN: Yemen ise Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra fiilen bağımsız olmuştur.
İRAN: 1907 Anlaşması ile İran, İngiltere ile Rusya arasında nüfuz bölgelerine paylaşılmıştı.
RIZA HAN, ve Rıza Şah adlarıyla da bilinir.
(d. 15 Mart 1878 – ö. 25 Temmuz 1944), 15 Aralık 1925'ten Rusların I. Dünya Savaşı'nda ele geçirmeleri ve onu istifaya zorlayana kadar (16 Eylül 1941) İran'ın şahıydı. Kaçar Hanedanının son şah olan Ahmet Kaçarı devirerek Pehlevi Hanedanını kurdu. Daha sonra İran meclisi tarafından yaptığı hizmetlerine karşılık ona Büyük Rıza Şah Kurduğu Pehlevi rejimi Laik, Milliyetçi, Asker ruhlu ve anti-komünist bir rejimdi.
AFGANİSTAN: Afganistan 1880'de İngiliz himayesine girmiştir.
* Şubat 1919'da Afganistan tahtına geçen Emir Emanullah İngiltere'ye savaş ilan ederek Hindistan'a yürüdü.
* Bu gelişme, 1919'da Afganistan'ın tam bağımsızlığını kazanmasına ve İngilizlerin Afganistan'dan çekilmesine ortam hazırladı.
* Afgan hükümdarı Emanullah Han ülkeyi batılılaştırmak için 1923'den itibaren birçok reform yaptı. Reformlar için Almanya ve Türkiye'den uzmanlar getirtti.
IRAK: San Remo Konferansı ile Musul dâhil Irak’ın İngiliz Mandasına girmesi kabul edilmiştir.
* İngiltere Suriye krallığından indirilen kral Faysalı yaptırdığı bir referandumla Irak Kralı seçtirmiştir.
* Ancak Irak’ta feodal bir yönetim oluşturmak isteyen İngiltere bu amacı milliyetçiler tarafından tepkiyle karşılanınca bu tutumundan vazgeçerek 1922 yılında Irakla bir antlaşma imzalamıştır.
* Bu antlaşma İngiltere’ye Irak'ın iç ve dış işlerinin idaresinde geniş yetkiler vermekteydi.
* Bu antlaşma Irak milliyetçilerinin baskısını hafifletmeyince, 14 Aralık 1927 de, Irak üzerindeki kontrolünü biraz daha gevşeten ikinci bir antlaşma yaptı.
* Nihayet 30 Haziran 1930 Antlaşması ile Irak'a tam bağımsızlık verdi.
* Ancak bu antlaşma ile İngiltere ile Irak dış politikada daima birbirlerine danışacaklar, bir saldırı halinde İngiltere Irak’a yardım edecek ve Irak ordusunu İngiltere yetiştirecekti.
SURİYE VE LÜBNAN: San Remo Konferansı Filistin'i Suriye'den ayrılması ve Suriye ve Lübnan Fransız mandasına verilmesi kabul edilmiştir.
* Ancak Suriye halkı manda yönetimini benimsemeyerek mücadeleye başlamış ve bu mücadele 1936’ya kadar devam etmiştir.
* Ancak Faşizmin iktidara geldiği İtalya’nın Akdeniz’deki tehdidi artınca Fransa 1936 Eylülünde Suriye ve 1936 Kasımında da Lübnan ile ittifak antlaşmaları yaparak her iki memleketten çekilmeyi kabul etti.
FİLİSTİN: İngiltere San Remo Konferans’ından sonra Filistin'in Suriye'den ayrılarak manda altına almıştır.
u Ancak Balfour Deklarasyonu’ndan sonra İngiltere’nin bölgede Yahudi Devleti’nin kurulmasını destekleyen bir tutum izlemesi günümüze kadar süren Filistin sorunu’nu ortaya çıkarmıştır.
Balfour Deklarasyonu, Lloyd George'un başbakanlığındaki İngiliz savaş kabinesinde dışişleri bakanı olan Althur Balfour'un girişimiyle başlatılan ve sonuçta Filistin'de bir Yahudi devletinin -İsrail- kurulmasıyla sonuçlanan girişimdir.
MISIR: İngiltere, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ve I. Dünya Savaşı sırasında Mısır üzerinde hakimiyet kurma çabası Mısır milliyetçilerinin muhalefetiyle karşılaşmıştır.
- Said Zaglül'ün 1919 başlarında kurduğu Vafd Partisi bütün memlekette ayaklanma ve gösterilere başvurarak, İngiltere’ye karşı milliyetçi hareketin öncülüğünü ele almıştır.
- Ancak Zaglül ve diğer ayaklanma liderlerinin sürgüne gönderilmesi İngiltere’ye bir yarar sağlayamayınca 28 Şubat 1922 de yayınladığı bir deklarasyonla, Mısır'ın bağımsızlığını ilan etti ve Hıdiv I. Fuat da bu deklarasyonu kabul ile Kral (Melik) unvanını aldı.
- İngiltere Mısır'ın bağımsızlığını ilan etmekle beraber, Mısır'ın Süveyş Kanalı'nın ve Mısır'daki yabancıların haklarının savunmasını üzerine alıyor ve Sudan üzerindeki kontrolünü elinde tutuyordu.
(d. 1857 - ö. 23 Ağustos 1927), Mısırlı siyaset ve devlet adamı.İngiltere'yi 1922'de Mısır'a bağımsızlık vermeye zorlayan milliyetçi harekette önemli rol oynamış, 1924'te kısa bir süre başbakanlık yapmıştır.
I. FUAD
asıl adı Ahmed Fuad Paşa (26 Mart 1868-28 Nisan 1936), İngiltere'den bağımsızlığını elde eden Mısır'ın ilk kralı (1922-1936). İngiltere'yle daha uygun koşullarda bir bağımsızlık antlaşması yapmaya ve aşırı milliyetçi Vafd Partisi'nin etkisini kırmaya çalışmıştır.
ARABİSTAN: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanan Vahhabi mezhebine bağlı olan Suud’lar I.Dünya Savaşı’ndan sonra Mekke şerifi Hüseyin ve oğlu Ali’yle mücadele ederek Arabistan’a egemen olmuşlardır..
- Abdülaziz İbni Suud, 1926 Ocak ayında kendisini "Hicaz Kralı " ilan etti. 1932'de de bütün bu topraklar üzerindeki Suud egemenliği Suudi Arabistan Krallığı adını aldı.
- Suudi Arabistan 1933 ve 1936 da Amerikan petrol şirketi Aramco'ya ( Arabian-Amerikan Oil Company) petrol imtiyazları vermiştir ki, bu Birleşik Amerikan'ın Orta Doğu'ya girmesi bu şekilde olmuştur.
YEMEN: Yemen ise Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra fiilen bağımsız olmuştur.
İRAN: 1907 Anlaşması ile İran, İngiltere ile Rusya arasında nüfuz bölgelerine paylaşılmıştı.
- Çarlık Rusya’nın yıkılmasından sonra İngiltere tek başına İran üzerinde nüfuz kurma yoluna gitti ve İran'a 9 Ağustos 1919 da bir antlaşma imzaladı.
- Bu antlaşma ile İngiltere, İran'ın idare ve askeri teşkilatını düzenleme görevini üzerine alıyor ve ayrıca İran'a teknik ve mali alanlarda yardım vaat ediyordu.
- Ancak 1925’te Kaçar Ailesi’nin egemenliğine son veren Ahmet Rıza Pehlevi kendisini Han ilan etti.
- Bundan sonra Rıza Şah geniş ve köklü reformlar yaparak memleketi batılılaştırma politikasın izlemiş din adamlarının etkisini kıramamakla beraber eğitimde ve askeri alanda önemli reformlar yapmış ve kapitülasyonlara son vermiştir.
- Kendisine Türkiye’yi örnek alan Rıza Şah Atatürk ve Türkiye ile yakın ve samimi münasebetler kurdu.
RIZA HAN, ve Rıza Şah adlarıyla da bilinir.
(d. 15 Mart 1878 – ö. 25 Temmuz 1944), 15 Aralık 1925'ten Rusların I. Dünya Savaşı'nda ele geçirmeleri ve onu istifaya zorlayana kadar (16 Eylül 1941) İran'ın şahıydı. Kaçar Hanedanının son şah olan Ahmet Kaçarı devirerek Pehlevi Hanedanını kurdu. Daha sonra İran meclisi tarafından yaptığı hizmetlerine karşılık ona Büyük Rıza Şah Kurduğu Pehlevi rejimi Laik, Milliyetçi, Asker ruhlu ve anti-komünist bir rejimdi.
AFGANİSTAN: Afganistan 1880'de İngiliz himayesine girmiştir.
* Şubat 1919'da Afganistan tahtına geçen Emir Emanullah İngiltere'ye savaş ilan ederek Hindistan'a yürüdü.
* Bu gelişme, 1919'da Afganistan'ın tam bağımsızlığını kazanmasına ve İngilizlerin Afganistan'dan çekilmesine ortam hazırladı.
* Afgan hükümdarı Emanullah Han ülkeyi batılılaştırmak için 1923'den itibaren birçok reform yaptı. Reformlar için Almanya ve Türkiye'den uzmanlar getirtti.
Son düzenleme:
