MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
(20 Temmuz 1936):
1) Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak
2) Boğazlar ve Marmara’daki adalar askerden arındırılacak
3) Bölgenin kontrolü ve güvenliği milletler cemiyetinin garantisinde olacak.
4) Boğazların yönetimi Türkiye başkanlığındaki bir komisyon tarafından yürütülecek. (İngiltere,Fransa ,ABD,Rusya Japonya )
1936 yılında dünyadaki şartlar değişti.
Şöyle ki;
1) Japonya Mancurya ya saldırdı ve milletler cemiyetinden ayrıldı.
2) Almanya Versailles antlaşmasına aykırı olarak Ren bölgesine asker soktu.
3) İtalya Habeşistan’ı işgal etti.
• Bu manzara bir savaşın çıkacağını gösteriyordu.
• Türkiye bir savaş halinde ilgili devletlerin boğazları koruyamayacağını mevcut dengelerin değiştiğini ileri sürerek milletler cemiyetine başvurdu ve boğazların durumunun tekrar görüşülmesi gerektiğini bildirdi.
• Milletler cemiyeti bizi haklı görerek ilgili devletlere gönderdi.
• İlgili devletlerle yapılan görüşmede biz haklı görünerek isteklerimiz kabul edildi
• Türkiye,Japonya,Fransa,İngiltere,Yugoslavya,Yunanistan,Sovyetler Birliği Montreux antlaşmasını imzaladılar.
• İtalya bu antlaşmayı iki yıl sonra imzaladı.
• Devletlerin bizim şartlarımızı kabul etmelerinde Türkiye’nin Almanya’nın yanına kaymasını istememeleri başlıca etkendir.
• Yani l.Dünya savaşında düştükleri hataya düşmek istemediler.
Buna göre;
1) Boğazlar komisyonu kaldırıldı yetkileri Türkiye’ye verilecek.
2) Türkiye boğazlarda asker bulundurabilecek
3) Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak.
4) Türkiye savaş zamanı veya savaş tehlikesi zamanında boğazları kapatabilecek.
5) Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin geçişi daha farklı şartlara bağlanacak.
6) Savaş gemilerin geçişi daha farklı olacak.
Sonuçta;
1) Boğazlar üzerindeki egemenliğimiz kesinleşti.
2) Büyük bir siyası zafer kazandık.
3) Türkiye’nin uluslar arası politikada önemi arttı.
4) Sovyet Rusya ile ilişkiler bozuldu.
5) İngiltere ile ilişkilerimiz daha iyi oldu.
Önemi;
Ø Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye’nin Doğu Akdeniz'de önemi artmış ve milletlerarası dengede önem kazanmıştır.
Ø Egemenlik haklarımızı sınırlandıran hükümler kaldırılmıştır.
Ø Ancak Türkiye’nin Boğazlarda tek başına söz hakkına sahip olması II. Dünya Savaşı’ndan sonra Boğazlarda üs sahibi olmak isteyen SSCB ile Türkiye arasındaki ilişkileri olumsuz etkilerken İngiltere ile yakınlaşılmıştır.
Son düzenleme:
