Eczacılık fakültesinde işlediğimiz konulardan bir kısmı benim dikkatimi çekti ve bununla ilgili paylaşım yapmak istedim çünkü burada bahsedeceğim ilaç herkesin hayatında en az bir defa kullandığı ve daha kullanabileceği bir ilaç. Evde sıkça kullandığımız ağrı kesicilerden biri olan parasetamol (Parol, Minoset, Tylol gibi bir çok ağrı kesicinin içinde) normalde en güvenilir ağrı kesicilerin başındadır ancak doz aşımında ciddi karaciğer hasarına ve hatta ölüme yol açabiliyor. Özellikle farkında olmadan fazla doz almak ya da başka ilaçlarla birlikte kullanmak tehlikeli olabiliyor.
Zehirlenme genellikle şu durumlarda ortaya çıkıyor:
Belirtiler ilk başta hafif olabilir ama sonradan ağırlaşır:
Erken müdahale hayat kurtarır. Antidot olan N-asetilsistein (NAC) erken verildiğinde etkili olabiliyor. Ancak Antidot (N-asetilsistein - NAC), en etkili olduğu zaman ilk 8-10 saat içinde verilmesidir. Ama ne yazık ki belirtiler genellikle ilk 24 saatte çok hafif oluyor (mide bulantısı, halsizlik gibi), bu yüzden insanlar genellikle önemsemiyor ve geç başvuruyorlar veya ilk başlarda hiç semptom gözlemlenmediği de olabiliyor. Bu da tedaviye geç kalınmasına, karaciğer hasarının ilerlemesine ve bazen çok daha ciddi sonuçlara yol açıyor. Zehirlenme sonrası karaciğer hasarı genellikle 3-4. günlerde en yüksek seviyeye ulaşıyor. Bu dönemde sarılık, bilinç bulanıklığı, karaciğer yetmezliği gibi ciddi durumlar ortaya çıkabiliyor. Tedavi edilmezse ilerleyen günlerde böbrek yetmezliği, koma ve hatta ölüm riski bile olabiliyor. Özellikle 4-18. günler arasında ölümcül komplikasyonlar (beyin ödemi, sepsis, organ yetmezliği) gelişebiliyor.
Bu çok bilindik bir ilaç ve zehirlenme belirtileri geç çıkabilecği için paylaşmak istemiştim. Yetişkinler için günlük 4000 mg’ın geçilmemesi kritik önem taşır. Bununla birlikte, bazı uzmanlar 3000 mg'ı aşmamayı önerir, çünkü uzun vadeli yüksek doz kullanımı karaciğer hasarına yol açabilir ki genelde doktorların yazdığı dozlar bu rakamlara bile gelmez. Çocuklar için çok çok daha az yaşa kiloya göre değişir bu konuda bu yüzden net bir şey diyemem doktora veya ecazacıya danışılması gerek ayrıca alkol aldıysanız veya karaciğer hastalığın olan biriyseniz yine bu doz aralığını daha düşük tutmanız gerekir.
Zehirlenme genellikle şu durumlarda ortaya çıkıyor:
- 24 saat içinde 4 gramdan fazla alınması
- Farklı ilaçlarda parasetamol bulunduğunun fark edilmeden birlikte kullanılması
- Alkolle birlikte alınması
- Bilinçsizce sürekli yüksek doz kullanımı
Belirtiler ilk başta hafif olabilir ama sonradan ağırlaşır:
- İlk 24 saatte mide bulantısı, kusma, halsizlik
- 24-72 saat arasında karaciğer hasarına bağlı belirtiler
- 3-5 günde karaciğer yetmezliği gelişebilir.
Erken müdahale hayat kurtarır. Antidot olan N-asetilsistein (NAC) erken verildiğinde etkili olabiliyor. Ancak Antidot (N-asetilsistein - NAC), en etkili olduğu zaman ilk 8-10 saat içinde verilmesidir. Ama ne yazık ki belirtiler genellikle ilk 24 saatte çok hafif oluyor (mide bulantısı, halsizlik gibi), bu yüzden insanlar genellikle önemsemiyor ve geç başvuruyorlar veya ilk başlarda hiç semptom gözlemlenmediği de olabiliyor. Bu da tedaviye geç kalınmasına, karaciğer hasarının ilerlemesine ve bazen çok daha ciddi sonuçlara yol açıyor. Zehirlenme sonrası karaciğer hasarı genellikle 3-4. günlerde en yüksek seviyeye ulaşıyor. Bu dönemde sarılık, bilinç bulanıklığı, karaciğer yetmezliği gibi ciddi durumlar ortaya çıkabiliyor. Tedavi edilmezse ilerleyen günlerde böbrek yetmezliği, koma ve hatta ölüm riski bile olabiliyor. Özellikle 4-18. günler arasında ölümcül komplikasyonlar (beyin ödemi, sepsis, organ yetmezliği) gelişebiliyor.
Bu çok bilindik bir ilaç ve zehirlenme belirtileri geç çıkabilecği için paylaşmak istemiştim. Yetişkinler için günlük 4000 mg’ın geçilmemesi kritik önem taşır. Bununla birlikte, bazı uzmanlar 3000 mg'ı aşmamayı önerir, çünkü uzun vadeli yüksek doz kullanımı karaciğer hasarına yol açabilir ki genelde doktorların yazdığı dozlar bu rakamlara bile gelmez. Çocuklar için çok çok daha az yaşa kiloya göre değişir bu konuda bu yüzden net bir şey diyemem doktora veya ecazacıya danışılması gerek ayrıca alkol aldıysanız veya karaciğer hastalığın olan biriyseniz yine bu doz aralığını daha düşük tutmanız gerekir.
