Herkese merhaba FavoriForumum üyeleri. Bundan böyle edebiyat derslerini beraber işleyeceğiz. İlk konumuz İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı. Bu yöntemle sizleri LYS sınavına hazırlamaya çalışacağım. Hepinize iyi dersler şimdiden.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı (Destan Dönemi Türk Edebiyatı ? - 11.yy. )
İslamiyet öncesi Türk edebiyatı 2 başlık altında toplanır. Bunlar : ''Sözlü Edebiyat'' ve ''Yazılı Edebiyat''.
Sözlü edebiyatı biz 4 ana grupta topluyoruz. Peki bunlar neler ?
1)Koşuk
2)Sagu
3)Sav
4)Destan
Yazılı edebiyatı ise 3 grupta topluyoruz ki onlarda ;
1)Yenisey Yazıtları
2)Orhun Yazıtları (Göktürk Yazıtları)
3)Dini Metinler
Şimdi Sözlü Edebiyat'ın genel özelliklerini maddeler halinde inceleyelim.
1)Ölçü olarak kullanılan ulusal ölçümüzde olan Hece ölçüsüdür.
2)Nazım birimi olarak ise dörtlük kullanılıyor.
3)Bu dönem edebiyatı kopuz denilen bir saz eşliğinde dile getirilirdi.
4)Yalın ve bir o kadar da sade, anlaşılır bir dil mevcuttu.
5)Ağırlıklı olarak yarım kafiye (uyak) kullanılırdı.
6)Sözlü edebiyat dönemine ait elimizde mevcut en önemli eser ise Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmış olan ''Divan-ı Lügat-it Türk'' isimli eserdir.
Ek bilgiler : Eski Türkler sürek avlarına ''sığır'', yas törenlerine ''yuğ'' ve genel kurban törenlerine ise ''şölen'' isimlerini vermişlerdir. Bu törenler ise şaman, kam, baksı gibi kişiler tarafından yönetilirdi.
Şimdi de gelelim sözlü edebiyat ürünlerinin ilki olan Koşuk'un özelliklerine.
Koşuk : - Aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen ve kopuz adı verilen çalgı eşliğinde söylenen şiirlere ''Koşuk'' ismi verilir. - Bu şiirlerde yarım kafiye, dörtlük ve hece ölçüsü kullanılırdı. - Bu şiirlerin uyak düzeni ise ''aaab - cccb - dddb şeklinde sıralanır. - Halk edebiyatı ile mukayese edecek olursak da burada yer alan nazım şekli ''Koşma'' ile benzer özellikle gösterdiğini görebiliriz.
Bir koşuk örneği görelim :
Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bier bier kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
Sagu : - Eski türklerde yuğ töreni ismi verilen ölen kişinin arkasından duyulan üzüntüyü dile getirmek için yapılan törende söylenen şiirlere ise ''Sagu'' denirdi. - Sagu, Halk edebiyatında yer alan ''Ağıt'ın karşılığı gibidir. - En çok rastladığımız ve okul kitaplarında da sıkça rastladığımız sagu ''Alp Er Tunga'' isimli sagudur. Gelin şimdi bu saguyu biraz hatırlayalım...
Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Özlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
Sav : - Günümüzdeki atasözlerinin o dönemde verilen ismidir.
--- Aç ne yemes, tok ne times
--- Ağılda oğlak toğsa arıkta otı öner
Destan : Yaratılış Destanı - Ergenekon Destanı vs.
2) Yazılı Ürünler : Burada da Göktürk alfabesiyle yazılmış Orhun Anıtları bu dönemin ilk ürünüdür diyebiliyoruz. Bu anıtlar üzerine dikili taşlardan 3 tanesi önemlidir ki bunlar Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına dikilmiş olanlardır.
Dersimizi dinlediğiniz için teşekkürler.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı (Destan Dönemi Türk Edebiyatı ? - 11.yy. )
İslamiyet öncesi Türk edebiyatı 2 başlık altında toplanır. Bunlar : ''Sözlü Edebiyat'' ve ''Yazılı Edebiyat''.
Sözlü edebiyatı biz 4 ana grupta topluyoruz. Peki bunlar neler ?
1)Koşuk
2)Sagu
3)Sav
4)Destan
Yazılı edebiyatı ise 3 grupta topluyoruz ki onlarda ;
1)Yenisey Yazıtları
2)Orhun Yazıtları (Göktürk Yazıtları)
3)Dini Metinler
Şimdi Sözlü Edebiyat'ın genel özelliklerini maddeler halinde inceleyelim.
1)Ölçü olarak kullanılan ulusal ölçümüzde olan Hece ölçüsüdür.
2)Nazım birimi olarak ise dörtlük kullanılıyor.
3)Bu dönem edebiyatı kopuz denilen bir saz eşliğinde dile getirilirdi.
4)Yalın ve bir o kadar da sade, anlaşılır bir dil mevcuttu.
5)Ağırlıklı olarak yarım kafiye (uyak) kullanılırdı.
6)Sözlü edebiyat dönemine ait elimizde mevcut en önemli eser ise Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmış olan ''Divan-ı Lügat-it Türk'' isimli eserdir.
Ek bilgiler : Eski Türkler sürek avlarına ''sığır'', yas törenlerine ''yuğ'' ve genel kurban törenlerine ise ''şölen'' isimlerini vermişlerdir. Bu törenler ise şaman, kam, baksı gibi kişiler tarafından yönetilirdi.
Şimdi de gelelim sözlü edebiyat ürünlerinin ilki olan Koşuk'un özelliklerine.
Koşuk : - Aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen ve kopuz adı verilen çalgı eşliğinde söylenen şiirlere ''Koşuk'' ismi verilir. - Bu şiirlerde yarım kafiye, dörtlük ve hece ölçüsü kullanılırdı. - Bu şiirlerin uyak düzeni ise ''aaab - cccb - dddb şeklinde sıralanır. - Halk edebiyatı ile mukayese edecek olursak da burada yer alan nazım şekli ''Koşma'' ile benzer özellikle gösterdiğini görebiliriz.
Bir koşuk örneği görelim :
Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bier bier kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
Sagu : - Eski türklerde yuğ töreni ismi verilen ölen kişinin arkasından duyulan üzüntüyü dile getirmek için yapılan törende söylenen şiirlere ise ''Sagu'' denirdi. - Sagu, Halk edebiyatında yer alan ''Ağıt'ın karşılığı gibidir. - En çok rastladığımız ve okul kitaplarında da sıkça rastladığımız sagu ''Alp Er Tunga'' isimli sagudur. Gelin şimdi bu saguyu biraz hatırlayalım...
Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Özlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
Sav : - Günümüzdeki atasözlerinin o dönemde verilen ismidir.
--- Aç ne yemes, tok ne times
--- Ağılda oğlak toğsa arıkta otı öner
Destan : Yaratılış Destanı - Ergenekon Destanı vs.
2) Yazılı Ürünler : Burada da Göktürk alfabesiyle yazılmış Orhun Anıtları bu dönemin ilk ürünüdür diyebiliyoruz. Bu anıtlar üzerine dikili taşlardan 3 tanesi önemlidir ki bunlar Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına dikilmiş olanlardır.
Dersimizi dinlediğiniz için teşekkürler.